Fauna Tatr

Świat zwierzęcy do granicy lasów przypomina pierwotną faunę niżu. Zwierzynę płową reprezentują takie gatunki jak:sarna (Capreolus capreolus), jeleń szlachetny (Cervus elaphus), niektóre drapieżniki: lis (Vulpes vulpes), borsuk (Meles meles), ryś (Lynx lynx), niedźwiedź brunatny (Ursus arctos), niektóre gatunki ptaków: puchacz (Bubo bubo), orzeł przedni (Aquila chrysaetos), głuszec (Tetrao urogallus), jarząbek (Bonasa bonasia), orlik krzykliwy (Aquila pomarina), ryby: pstrąg potokowy (Salmo trutta). Piętra powyżej lasów zamieszkują zwierzęta niespotykane w Polsce poza Tatrami. Wśród ssaków są to: świstak (Marmota marmota), kozica (Rupicapra rupicapra), nornik śnieżny (polnik tatrzański) (Microtus nivialis mirhanreini), darniówka tatrzańska (Pitymys tatricus). Wśród ptaków: płochacz halny (Prunella collaris), siwerniak (Anthus spinoletta), pomurnik (Tichodroma muraria), orzechówka (Nucifraga caryocatactes ).

Niedźwiedź brunatny (Ursus arctos) – gatunek drapieżnego ssaka z rodziny niedźwiedziowatych. Osiąga od 1,5 do 3 m długości [3], do 1,25 m wysokości i od 130-700 kg masy ciała [3]. Sierść gęsta, barwy rudej, brunatnej, czarnej lub srebrzystej.
Zamieszkiwał pierwotnie całą Europę, obecnie w południowo-zachodniej Europie wytępiony [4]. Występuje w niedostępnych lasach górskich, w Eurazji i Ameryce Północnej, aż do północnego Meksyku. Żywi się nasionami, owocami, grzybami, dżdżownicami, ślimakami, jajami ptaków, chętnie zjada miód. Z braku produktów naturalnych może wyrządzać znaczne szkody wśród bydła i zwierzyny leśnej. Na człowieka napada tylko drażniony lub zachęcony, np. przez karmienie.
Na zimę przygotowuje sobie legowisko zwane gawrą i zapada w sen zimowy, z którego od czasu do czasu może się budzić. Żyje samotnie, tylko w okresie godowym w parach. W zimie samica rodzi zwykle 2—3 młodych, którymi opiekuje się aż do następnego miotu. Samica z młodymi bywa szczególnie niebezpieczna.
Niedźwiedź brunatny jest chroniony na obszarze całej Polski.
Niedźwiedź oswaja się łatwo, aczkolwiek nawet obłaskawiony bywa niebezpieczny nawet dla swoich opiekunów. W XVI- i XVII-wiecznej Rzeczpospolitej organizowano szkoły dla niedźwiedzi takie jak na przykład akademia smorgońska. Szkolono je w celu zapewnienia rozrywki tłumom podczas różnorakich festynów. Według prof. Jana Korwina Kochanowskiego ostatniego niedźwiedzia w Polsce centralnej zabito pod koniec XVII w. w lasach Bedońskich.
Długość tułowia z głową: samiec 160-280 cm, samica 150-210 cm
Ogon: 5-21 cm
Wysokość: 90-140 cm
Ciężar: samce 250-500 kg (niekiedy 700 kg), samice 180-300 kg
Ciąża: ok. 8 miesięcy (co dwa lata)
Miot: 1-3 niedźwiadków, ok. 25 cm długości
Czas uzależnienia od matki: 18 miesięcy. Pierwsze tygodnie po narodzinach młode spędzają wtulone w nogi matki tak, że nawet nie dotykają podłoża.
Pożywienie: wszystkożerny - łososie, padlina, duże ssaki, jak łosie i jelenie, czasem gryzonie, sporadycznie trawa, grzyby, ptasie jaja
Długość życia: do 35 lat

Kozica (kozica północna) (Rupicapra rupicapra) – ssak z rodziny krętorogich (Bovidae), zamieszkujący wysokie góry, takie jak Alpy, Kaukaz, Taurus, Bałkany, Karpaty Wschodnie oraz Tatry. Jeden z dwóch gatunków z rodzaju Rupicapra – drugi to kozica pirenejska, zamieszkujący Pireneje, Apeniny i Góry Kantabryjskie.
Długość ciała 120-135 cm
Wysokość w kłębie do 90 cm
Ciężar ciała 35-50 kg (samce) i 30-42 (samice)
Ubarwienie brunatne, wzdłuż grzbietu ciemniejsza smuga
Ciąża trwa 150-200 dni.
Dojrzałość płciową zwierzęta te osiągają w wieku około 20 miesięcy, ale rozmnażają się dopiero po osiągnięciu 3-4 lat. Żyją 18-25 lat. Młode rodzą się najczęściej wiosną (od końca kwietnia do połowy czerwca), kozice rodzą najczęściej jedno rzadko dwa młode. Zarówno samce jak i samice posiadają rogi zwane zwyczajowo hakami.
Kozice są zwierzętami stadnymi, żyją w niewielkich stadach zwanych kierdelami, które mają określona strukturę, na czele stoi zawsze doświadczona samica z młodym tzw. licówka, w skład kierdela wchodzą też inne samice z młodymi oraz tzw. roczniaki i dwulatki, samce żyją najczęściej samotnie lub tworzą grupy kawalerskie dołączając się do kierdli jesienią na czas godów.
Kozice mają odpowiednie przystosowania do życia w trudnym górskim terenie jak np. dłuższe tylne kończyny, które pozwalają im żerować na stromych zboczach, zwinniej wspinać się w górę stoku, oraz łatwiej przeskakiwać ze skały na skałę, utrudnia to wprawdzie schodzenie w dół, co kozice niwelują przez podkurczanie zadu.
Również budowa racic jest bardzo istotna, kozice posiadają bardzo ruchome racice, co powoduje, że mają nie cztery, ale nawet osiem punktów oparcia, w skrajnych sytuacjach za punkt oparcia mogą służyć ostro zakończone raciczki znajdujące się wyżej racic i na płaskim podłożu nie dotykają one ziemi, na krawędzi każdej racicy znajduje się rogowy kant, który latem ściera się odsłaniając lepka jak guma podeszwę.
Przez stulecia odławiana ze względu na delikatną, jedwabistą skórę (giemza – stąd francuska nazwa zwierzęcia chamois). Jako gatunek kozica północna jest gatunkiem niższego ryzyka (według Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody IUCN), z tym, że niektóre podgatunki są zagrożone, lub znajdują się wręcz na skraju wymarcia. Kozica alpejska (ok. 380000 sztuk) jest podgatunkiem niezagrożonym, kozica karpacka (R.r. carpatica, 9000 sztuk) również, kozica bałkańska (R.r. balcanica ok. 17000 sztuk) jest taksonem niezagrożonym, ale jej liczebność spada, kozica kaukaska (R.r. caucasica, poniżej 15000 sztuk) jest taksonem zagrożonym, trudna jest do oszacowania dokładna liczebność z powodu ciągłych wojen w regionie Kaukazu, podobnie trudna do oszacowania jest liczebność kozicy anatolijskiej zamieszkującej góry północno-wschodniej Turcji (R.r. asiatica), nie jest prowadzona żadna inwentaryzacja tej populacji. Najbardziej zagrożonymi taksonami kozicy jest: kozica tatrzańska i kozica kartuska (R.r. cartusiana) zamieszkująca Masyw Kartuzów w okolicy Grenoble na przedgórzu Alp (ok. 150 sztuk) sytuację pogarsza fakt, że na terenie występowania tego taksonu nie są prowadzone żadne działania ochronne mające na celu zachowanie tej populacji.

Świstak (Marmota marmota)
Długość ciała: 42 – 54 cm
Długość ogona 13 – 16 cm
Waga ciała: 2,3 – 5,7 kg; samce są większe od samic.
Barwa jest różna – od żółtawobrązowej do czerwonawej lub szarej. Wierzch głowy zawsze czarny, boki ciała i nogi żółtawoszare.
Zamieszkuje Alpy i niektóre pasma Karpat, sztucznie został wprowadzony w Pirenejach. W Polsce zamieszkuje jedynie wysokie rejony Tatr w niewielkiej liczbie osobników (około jednego tysiąca).
Gatunek wysokogórski. Przebywa w piętrze hal i turni w miejscach trudno dostępnych. Unika okolic ruchliwych szlaków turystycznych. Kopie nory, głębokie na ok. 1m i osiągające długość do 10 m. Służą mu one jako komora lęgowa, do ucieczki w razie zagrożenia, a w zimie spędza w nich sen zimowy. Prowadzi stadny tryb życia. Jest bardzo ostrożny i płochliwy. W czasie żerowania stada zawsze jakiś osobnik stoi na czatach. Zwykle zajmuje wtedy pozycję, z której dobrze widać na wszystkie strony i staje "na słupka". W razie zagrożenia wydaje głośny świst, od którego pochodzi właśnie nazwa gatunku. Tak zaalarmowane stado błyskawicznie kryje się w doskonale sobie znanych wejściach do nor. Głównym wrogiem świstaka jest orzeł. Świstak zaskoczony przez lisa, czy wilka potrafi się jednak bronić. Świstaki żerują wyłącznie w dzień, szczególnie przy pięknej, słonecznej pogodzie. Żywią się wyłącznie roślinami, zarówno nadziemnymi pędami, jak i bulwami i korzeniami. Szczególnie intensywnie żerują jesienią, przed zapadnięciem w sen zimowy, aby zgromadzić zapasy tłuszczu, niezbędne do przetrwania zimy. Na zimę całe stadko świstaków kryje się głęboko w norach, zatykając wylot nory trawą i korzeniami. Sen zimowy trwa długo; od września do kwietnia.
Ciąża trwa 33-34 dni; rodzi się od 1 do 7 młodych. Samica rodzi tylko 1 raz w ciągu roku. Młode są ślepe i niedołężne, otwierają oczy dopiero po ok. 20 dniach. Po ok. 40 dniach zaczynają już wychodzić z nory, ale matka żywi je mlekiem przez 2 miesiące. Dojrzewają płciowo po 4 latach. Długość życia świstaka wynosi 15 – 18 lat (w niewoli 20).
Świstaki żyją w rodzinnych grupach, liczących do 20 osobników. Przewodzi im najsilniejszy samiec i najsilniejsza samica. Zajmują się oni strzeżeniem terytorium i kopaniem norek. Tylko oni mają prawo się rozmnażać. Dzieci innych par są porzucane poza norami i najczęściej giną (o ile nie zostaną przygarnięte przez inne grupy świstaków). Jeśli któryś świstak chce mieć potomstwo, może albo pokonać aktualnie rządzącego osobnika, albo wywędrować z norki i założyć nową, własną społeczność lub pokonać w walce władcę innej grupy.
Świstak w Polsce podlega ochronie ścisłej. Jeszcze na początku XX wieku był obiektem zainteresowania kłusowników, którzy sprzedawali "świstacze sadło" jako remedium na wiele dolegliwości.

Źródło: wikipedia.org
Tekst udostępniany na licencji GNU Free Documentation License